1. Znaczenie terminu T3 w ochronie pszenicy

Termin T3 to ostatni, trzeci kluczowy moment ochrony fungicydowej pszenicy ozimej, przypadający na fazę kwitnienia (BBCH 61–69). Jest to najważniejszy zabieg w kontekście ochrony kłosa – zarówno przed fuzariozą kłosów (Fusarium spp.), jak i przed czernią zbóż (Alternaria spp., Cladosporium spp.). Skuteczność tej ochrony ma bezpośredni wpływ na jakość i zdrowotność plonu, w tym zawartość mikotoksyn w ziarnie, co przekłada się na jego przydatność technologiczno-paszową i handlową.

2. Optymalny termin wykonania zabiegu T3

Zabieg T3 należy wykonać na początku kwitnienia pszenicy (BBCH 61–65), czyli gdy pierwsze pylniki są widoczne w środkowej części kłosa. To właśnie wtedy kłos jest najbardziej podatny na infekcje grzybów z rodzaju Fusarium, które przenikają do wnętrza kłosa poprzez otwarte kwiaty. Opóźnienie zabiegu, nawet o kilka dni, znacząco zmniejsza jego skuteczność i zwiększa ryzyko porażenia oraz kumulacji mikotoksyn (zwłaszcza deoksyniwalenolu – DON).

3. Kluczowe choroby – fuzarioza i czerń zbóż

• Fuzarioza kłosów – główni sprawcy to Fusarium graminearum, F. culmorum i F. avenaceum. Choroba rozwija się intensywnie w warunkach wilgotnej i ciepłej pogody w fazie kwitnienia. Objawy to bielenie kłosów i ziarno porażone różowymi lub białymi nalotami.
• Czerń zbóż – choroba nie wpływa znacząco na plon, ale silnie obniża jakość handlową ziarna, powodując jego przebarwienie i pogorszenie parametrów wypiekowych. Główne patogeny to Alternaria alternata i Cladosporium herbarum.

4. Rekomendowane substancje aktywne i mieszanki fungicydowe

Skuteczna ochrona w T3 opiera się na dobrze dobranej kombinacji substancji aktywnych o działaniu układowym i wgłębnym. Najlepsze rezultaty dają mieszaniny triazoli z innymi grupami chemicznymi (np. SDHI), choć w przypadku fuzariozy najważniejsze są dobrze dobrane triazole.

Najskuteczniejsze substancje na fuzariozę kłosów:

• Metkonazol – wysoka skuteczność w warunkach dużej presji Fusarium, działa również na czerń zbóż.
• Tebukonazol – klasyczny triazol, skuteczny w warunkach średniego zagrożenia fuzariozą.
• Protiokonazol – najczęściej polecany triazol do T3, bardzo skuteczny w ograniczaniu zawartości DON.
• Niekiedy w zaleceniach pojawia się również strobiluryna. Ale zdaniem wielu specjalistów jest ona bardzo mało skuteczna w zwalczaniu tych chorób. Drugą jej wadą jest to, że w istotny sposób przedłuża ona zieloność liści, dając tym samym więcej czasu na infekcje grzybów z rodzaju fusarium, Wedle doświadczeń niemieckich, po zastosowaniu strobiluryn na kłos odnotowano dwu-trzykrotne zwiększenie porażenia fusarium.

5. Praktyczne zalecenia

• Termin zabiegu: najlepiej wykonać zabieg do 48 godzin od początku kwitnienia, przy suchej pogodzie. Należy monitorować plantację co 12–24 godziny, szczególnie przy odmianach o nierównomiernym kwitnieniu.
• Dawka wody: co najmniej 200–300 l/ha, by zapewnić dobre pokrycie kłosa, najlepiej przy drobnokroplistej aplikacji i niskim ciśnieniu.
• Temperatura oprysku: optymalnie 12–22°C; unikać zabiegów w pełnym słońcu i wysokiej temperaturze, które mogą zmniejszyć wchłanianie substancji.
• Unikać opóźnień – wykonanie zabiegu po fazie BBCH 65 (koniec pylenia) nie zabezpiecza skutecznie kłosa przed infekcją.
• Dobrym pomysłem jest dodanie adiuwantów, by ciecz robocza mogła lepiej spenetrować kłos (substancja aktywna musi dostać się do wnętrza plewek).

6. Przykładowe preparaty komercyjne (stan na 2025 r.)

7. Fuzarioza kłosów – kiedy dochodzi do infekcji? Kiedy ją zwalczać?

Infekcja wywoływana przez Fusarium spp. następuje w fazie kwitnienia pszenicy (BBCH 61–65) – dokładnie wtedy, gdy kłos jest „otwarty” i przez pylniki patogen dostaje się do środka.

Triazole to substancje układowe o działaniu interwencyjnym – hamują biosyntezę ergosterolu w błonach komórkowych grzybów. Działają najskuteczniej na początkowych etapach infekcji, czyli wtedy, gdy grzyb dopiero penetruje tkanki (czyli tuż po infekcji lub jeszcze w trakcie jej rozwoju).

To właśnie ten moment jest kluczowy – i dlatego większość zaleceń mówi: „oprysk tylko w fazie kwitnienia”! Wielu fachowców twierdzi, że tylko w tym terminie wykonany oprysk jest skuteczny, każdy późniejszy już nie działa. Ale w niektórych etykietach (np. Prosaro, Magnello) jest zapis:

„W warunkach sprzyjających porażeniu przez Fusarium spp., zabieg można wykonać do fazy dojrzałości wodnej ziarna (BBCH 71–73).”

Co to znaczy w praktyce?

✅ To nie oznacza, że zabieg późniejszy będzie równie skuteczny jak w fazie kwitnienia.
✅ Oznacza tylko, że jeśli infekcja trwa, a wcześniej nie wykonano zabiegu (np. był deszcz, brak wjazdu w pole) – warto mimo wszystko wykonać oprysk, bo może on:

• ograniczyć rozwój grzyba wewnątrz kłosa,
• zmniejszyć produkcję mikotoksyn (np. DON – deoksyniwalenol).

Ale: im później wykonany zabieg, tym mniejsza skuteczność fungicydu!

Jak to interpretować?

8. Podsumowanie

Zabieg T3 to kluczowy element ochrony pszenicy, decydujący nie tylko o plonie, ale przede wszystkim o jakości ziarna. Aby skutecznie ograniczyć rozwój fuzariozy kłosów i czerni zbóż, należy:

• dokładnie wyznaczyć termin zabiegu (BBCH 61–65),
• zastosować nowoczesne fungicydy zawierające protiokonazol, tebukonazol, metkonazol lub ich kombinacje,
• zadbać o technikę aplikacji i odpowiednią dawkę cieczy roboczej.

Odpowiednio wykonana ochrona kłosa w T3 to inwestycja w bezpieczeństwo plonu – zarówno pod względem zdrowotności, jak i wartości handlowej ziarna.