Coraz mniej pieniędzy na rolnictwo – coraz więcej „kreatywnych” ograniczeń

W trakcie prac nad przyszłym kształtem Wspólnej Polityki Rolnej po 2027 roku Komisja Europejska coraz wyraźniej sygnalizuje chęć dalszego ograniczania wydatków na rolnictwo. Jednym z najbardziej kontrowersyjnych wątków tej dyskusji jest pomysł powiązania dopłat obszarowych z wiekiem i statusem emerytalnym rolnika. Choć formalnie nie padła propozycja prostego zakazu wypłat, kierunek myślenia w Brukseli budzi rosnący sprzeciw środowisk rolniczych.

W praktyce nie chodzi bowiem wyłącznie o „lepsze targetowanie wsparcia”, jak określa to Komisja, lecz o kolejną próbę zmniejszenia puli środków przeznaczanych na rolnictwo bez otwartego przyznania się do cięć budżetowych.

Emerytura jako kryterium administracyjne, a nie realna ocena aktywności

Komisja Europejska nie twierdzi wprost, że rolnik pobierający emeryturę nie może być aktywnym producentem. Dyskusja dotyczy zaostrzenia definicji tzw. „aktywnego rolnika”, przy czym status emerytalny pojawia się jako jedno z potencjalnych kryteriów administracyjnych. W założeniu KE emerytura ma świadczyć o tym, że rolnictwo nie jest już głównym źródłem utrzymania danej osoby.

Problem polega na tym, że jest to założenie czysto biurokratyczne, oderwane od realiów funkcjonowania gospodarstw, szczególnie w Europie Środkowo-Wschodniej.

Polskie realia całkowicie pomijane w unijnych założeniach

W Polsce tysiące rolników po osiągnięciu wieku emerytalnego nadal faktycznie prowadzi gospodarstwa: sieje, zbiera, sprzedaje plony, podejmuje decyzje inwestycyjne i ponosi pełne ryzyko produkcyjne. Emerytura rolnicza jest w ich przypadku dodatkiem, a nie alternatywą dla dochodów z produkcji rolnej.

Mimo to Komisja zdaje się coraz częściej sięgać po kryteria formalne zamiast rzeczywistej aktywności, bo są one prostsze do wdrożenia i pozwalają łatwo ograniczyć liczbę beneficjentów.

Rolnictwo przegrywa w unijnych priorytetach budżetowych

Takie podejście wpisuje się w szerszy trend: od lat rolnictwo przegrywa w unijnych negocjacjach budżetowych z nowymi priorytetami, takimi jak obronność, polityka klimatyczna czy transformacja energetyczna. Zamiast otwarcie powiedzieć, że pieniędzy na WPR będzie mniej, Komisja próbuje „uszczelniać system”, eliminując kolejne grupy rolników z prawa do dopłat.

W tym kontekście pomysł ograniczania dopłat dla rolników-emerytów wygląda raczej na poszukiwanie oszczędności najsłabszym kosztem politycznym, a nie na realną reformę rolnictwa.

Dlaczego właśnie rolnicy-emeryci?

Starsi rolnicy nie organizują masowych protestów w Brukseli, nie mają silnych lobbystów i łatwo przedstawić ich jako „mniej potrzebujących wsparcia”, niezależnie od faktów. To czyni ich wygodnym celem kolejnych ograniczeń.

Rok 2032 – granica wdrożenia, nie data zakazu

W debacie pojawia się rok 2032, który bywa błędnie interpretowany jako granica czasowa obowiązywania obecnych zasad. W rzeczywistości chodzi raczej o moment zakończenia okresów przejściowych nowej WPR i pełnego wdrożenia nowych definicji. Oznacza to, że najbardziej restrykcyjne rozwiązania mogłyby zacząć obowiązywać dopiero po 2032 roku, ale kierunek zmian jest sygnalizowany już teraz.

Ryzyko likwidacji gospodarstw zamiast „wymiany pokoleniowej”

Organizacje rolnicze słusznie zwracają uwagę, że wiek i status emerytalny nie są wiarygodnym miernikiem aktywności rolniczej. W wielu regionach to właśnie starsi rolnicy utrzymują ciągłość produkcji, szczególnie tam, gdzie nie ma następców. Odbieranie im dopłat może prowadzić nie do „wymiany pokoleniowej”, lecz do przyspieszonej likwidacji gospodarstw i koncentracji ziemi.

Wnioski: mniej pieniędzy, więcej pozorów reformy

Cała dyskusja wokół dopłat dla rolników-emerytów odsłania głębszy problem: Komisja Europejska coraz wyraźniej próbuje robić politykę rolną przy coraz mniejszym budżecie, a brak pieniędzy maskuje hasłami o „sprawiedliwości”, „efektywności” i „aktywności”. Bez uczciwej rozmowy o finansowaniu WPR takie działania będą tylko pogłębiać konflikt między Brukselą a rolnikami.