W najbliższych latach rolników czekają istotne zmiany w systemie dopłat bezpośrednich, szczególnie w obszarze wymogów środowiskowych i zasad użytkowania gruntów. Nowe regulacje dotyczą zarówno norm warunkowości, jak i dodatkowych form wsparcia dla gospodarstw spełniających określone wymogi.

GAEC 2 – ochrona torfowisk i gruntów podmokłych

Od marca 2025 roku weszła w życie norma GAEC 2, obejmująca tereny torfowiskowe i podmokłe. Rolnicy gospodarujący na takich gruntach muszą przestrzegać szeregu ograniczeń – między innymi nie wolno ich przekształcać poprzez orkę, budowę nowych systemów melioracyjnych czy wydobycie torfu. Do tej pory były to wyłącznie obowiązki wynikające z warunkowości, których niespełnienie groziło utratą dopłat.
Planowane jest jednak wprowadzenie nowego mechanizmu – od kampanii dopłat 2026 roku rolnicy, którzy stosują się do normy GAEC 2, mają otrzymywać dodatkowe wsparcie finansowe. Będzie to forma nagrody i rekompensaty za utrzymywanie terenów cennych przyrodniczo w odpowiednim stanie. Konkretna stawka dopłat nie została jeszcze ogłoszona, ale wiadomo, że rozwiązanie ma objąć kilka setek tysięcy hektarów w całym kraju.

TUZ – więcej elastyczności dla trwałych użytków zielonych

Zmiany dotkną również zasad przekształcania gruntów ornych w trwałe użytki zielone (TUZ). Do tej pory, jeśli rolnik przez pięć kolejnych lat deklarował na działce trawy, grunt automatycznie stawał się TUZ. Po zmianach okres ten zostanie wydłużony do siedmiu lat, co da większą swobodę w planowaniu struktury zasiewów i organizacji gospodarstwa.
Ponadto zmodyfikowany zostanie wskaźnik TUZ na poziomie krajowym. Obecnie odchylenia względem wyznaczonego poziomu referencyjnego mogą wynosić do pięciu procent. Po wejściu w życie nowych zasad próg ten zwiększy się do dziesięciu procent, co ograniczy ryzyko kar i ułatwi zarządzanie gruntami w skali kraju.

Ułatwienia dla gospodarstw ekologicznych

Planowane są także uproszczenia dla rolników prowadzących gospodarstwa ekologiczne. Dzięki temu część wymogów warunkowości, które i tak są spełniane w wyniku metod produkcji ekologicznej, zostanie zniesiona. Oznacza to mniej formalności oraz mniejsze obciążenie biurokratyczne dla gospodarstw nastawionych na ekologię.

Terminy wejścia w życie

• Norma GAEC 2 obowiązuje od marca 2025 roku jako element warunkowości.
• Zmiany związane z dodatkowymi dopłatami do GAEC 2, wydłużeniem okresu powstawania TUZ i zwiększeniem elastyczności wskaźnika TUZ mają zacząć obowiązywać od kampanii dopłat bezpośrednich 2026 roku.
• Ułatwienia dla gospodarstw ekologicznych również przewidziano od tego samego terminu.

Podsumowując – rok 2025 to moment wejścia w życie nowych wymogów, natomiast rok 2026 ma przynieść dodatkowe korzyści finansowe i większą elastyczność w zarządzaniu gruntami. Rolnicy powinni już teraz zapoznać się ze zmianami, aby dobrze przygotować swoje gospodarstwa do nowych zasad i w pełni wykorzystać nadchodzące możliwości wsparcia.