Szkodliwość i zwalczanie mszyc w pszenicy – ochrona kłosa

Mszyce (Aphididae) to jedne z najgroźniejszych szkodników upraw rolniczych w Polsce, w tym także pszenicy ozimej i jarej. Występują na różnych etapach rozwoju rośliny, jednak szczególnie niebezpieczne są w okresie kłoszenia i dojrzewania ziarna, gdy zasiedlają kłosy. Najczęściej spotykane gatunki mszyc w tym okresie to mszyca czeremchowo-zbożowa (Rhopalosiphum padi) oraz mszyca zbożowa (Sitobion avenae).

Szkodliwość mszyc na kłosie

Mszyce zasiedlające kłosy pszenicy żerują na sokach komórkowych rośliny, co prowadzi do:

• osłabienia rośliny i zmniejszenia masy tysiąca ziaren,
• zakłócenia procesu wypełniania ziarna,
• transmisji chorób wirusowych, takich jak żółta karłowatość jęczmienia (BYDV),
• wydzielania spadzi, co sprzyja rozwojowi grzybów sadzakowych, ograniczających fotosyntezę.

Przy dużym nasileniu szkodników, straty mogą wynieść nawet 1 tonę ziarna z hektara.

Szkodliwość ekonomiczna mszyc jest szczególnie duża w lata suche i ciepłe, kiedy ich populacja może się dynamicznie rozwijać. Próg ekonomicznej szkodliwości dla mszyc na kłosach pszenicy wynosi ok. 5 osobników na jeden kłos.

Monitorowanie upraw i moment zabiegu

W celu skutecznego zwalczania mszyc kluczowe jest regularne monitorowanie plantacji – zwłaszcza od fazy początku kłoszenia (BBCH 51) do fazy dojrzałości mlecznej (BBCH 73).

Warunki sprzyjające występowaniu mszyc w kłosach zbóż (np. pszenicy, jęczmienia) to przede wszystkim:

Wcześniejsze rośliny żywicielskie lub chwasty – mszyce często migrują z innych roślin na kłosy zbóż, zwłaszcza jeśli są obok roślin żywicielskich (np. chwastów). Zabieg należy przeprowadzić, gdy liczebność mszyc przekracza próg szkodliwości, a warunki pogodowe sprzyjają ich dalszemu rozwojowi.

Ciepła i sucha pogoda – mszyce bardzo dobrze rozwijają się przy temperaturach między 15 a 25°C. Sucha, ciepła pogoda sprzyja ich szybkiemu rozmnażaniu.

Niska wilgotność powietrza – mszyce wolą suche warunki niż wilgotne. Wysoka wilgotność i deszcze mogą ograniczać ich rozwój i sprzyjać występowaniu naturalnych wrogów, np. grzybów patogenicznych.

Duża gęstość roślin – zbyt zagęszczone i słabo przewietrzane pola ułatwiają mszycom przemieszczanie się i atakowanie kłosów.

Niedobory azotu w glebie – słabe, osłabione rośliny są bardziej podatne na atak mszyc.

Brak naturalnych wrogów – gdy na polu jest mało drapieżników mszyc (np. biedronek, larw złotooków), mszyce mogą się łatwiej rozprzestrzeniać.

Zwalczanie chemiczne – zalecane insektycydy

Do zwalczania mszyc w pszenicy na kłosach zaleca się stosowanie środków ochrony roślin z grupy pyretroidów oraz preparatów o działaniu układowym lub wgłębnym.

Uwaga: Wybór środka powinien być dostosowany do aktualnej rejestracji w Polsce, terminu karencji, obecnych ograniczeń środowiskowych (np. strefy buforowe, ochrona pszczół), oraz odporności szkodników.

• Mospilan 20 SP
  • substancja aktywna: acetamipryd
  • dawka: 0,125 kg/ha
  • działanie: systemiczne, skuteczne nawet przy niższych temperaturach, długi okres działania
• Karate Zeon 050 CS
  • substancja aktywna: lambda-cyhalotryna
  • dawka: 0,075–0,15 l/ha
  • działanie: kontaktowe i żołądkowe, szybki efekt „knock-down”
• Decis Mega 50 EW
  • substancja aktywna: deltametryna
  • dawka: 0,2–0,3 l/ha
• Pyrinex 480 EC(uwaga na ograniczenia w stosowaniu chloropiryfosu)
  • substancja aktywna: chloropiryfos
  • dawka: 0,6–0,9 l/ha
  • działanie: układowe i kontaktowe
• Teppeki 50 WG
  • substancja aktywna: flonikamid
  • dawka: 0,14 kg/ha
  • działanie: systemiczne, skuteczne w trudnych warunkach pogodowych

• Zmienność substancji czynnych – naprzemienne stosowanie preparatów z różnych grup chemicznych ogranicza ryzyko uodpornienia mszyc.
• Zabiegi wieczorne lub poranne – w celu ochrony owadów pożytecznych i zwiększenia skuteczności.
• Ochrona entomofauny pożytecznej – mszyce są pokarmem dla biedronek, złotooków, muchówek bzygowatych – ograniczaj zabiegi, gdy nie są konieczne.

Podsumowanie

Mszyce żerujące na kłosach pszenicy stanowią istotne zagrożenie dla plonów, zwłaszcza w warunkach sprzyjających ich namnażaniu. Skuteczne zwalczanie opiera się na monitoringu upraw, precyzyjnym określeniu momentu zabiegu oraz właściwym doborze środków ochrony roślin. Racjonalne stosowanie insektycydów, z uwzględnieniem zasad integrowanej ochrony roślin, pozwala zminimalizować straty i chronić środowisko naturalne.